Voorwaarde: monitor
Veel deelnemers aan Adorffs drukworkshops hebben zelf al beelden afgedrukt en klagen over verschillen tussen het beeld op de monitor en de afdruk. "Als er hier afwijkingen zijn, kunnen er verschillende oorzaken zijn," weet Adorff en legt verder uit: "Een ongeschikte, verkeerd afgestelde of niet gekalibreerde monitor is de meest voorkomende oorzaak. Als ik een vervormd beeld van het beeldbestand op de monitor krijg, kan ik niet verwachten dat dit bestand vervolgens op dezelfde manier uit de printer komt als het vervormde mirage-beeld. Bovendien moeten de monitor, de computer en de beeldverwerkingssoftware goed op elkaar zijn afgestemd. Consistent kleurbeheer is een must.
ColorEdge CS2740 van EIZO
Adorff gebruikt de ColorEdge CS2740 van EIZO - een 27-inch breedbeeldmonitor met 4K-resolutie - op zijn iMac. "Ik vind het erg leuk om met de CS2740 te werken," meldt Adorff. "Dat komt deels doordat het werken met de CS2740 zelfs na vele uren nog heel aangenaam is. Bovendien is het echt haarscherp dankzij de 4K-resolutie. De grootste 'ontspanningsfactor' is echter dat ik me geen zorgen meer hoef te maken over de technische kant van de workflow, maar gewoon weet dat wat ik zie ook echt overeenkomt met mijn beeldbestand." Bovendien kalibreert Adorff zijn monitor regelmatig met zijn X-Rite i1 Studio, maar zelfs out-of-the-box was de monitor perfect voorgekalibreerd, zoals Adorff enthousiast meldt: "De homogeniteit is onberispelijk, de kleurruimte is enorm en kleurverlopen worden absoluut vloeiend weergegeven".
Invloedfactor papier
Maar zelfs als je een perfect gekalibreerde grafische monitor zoals de ColorEdge CS2740 gebruikt, ontbreekt er nog een cruciale stap om de voltooide afdruk op de monitor te kunnen beoordelen: de soft proof weergave. Een en hetzelfde beeldbestand ziet er op verschillende papiersoorten totaal anders uit. Terwijl een beeld op glanzend papier erg lijkt op het beeldscherm, heeft een beeld op een mat materiaal met een sterke oppervlaktestructuur meestal minder contrast en zijn de kleuren ook minder levendig. Dit is geen fout. In feite zijn het juist deze eigenaardigheden die de reden zijn waarom verschillende materialen worden gebruikt. Waar komt dat vandaan? Je kunt niet meer dan 100% zwarte inkt op een mat papier aanbrengen en dan nog lijkt het resultaat alleen maar donkergrijs. En als het papier zelf bijvoorbeeld een enigszins warme tint heeft, kun je er geen zuiver witte gebieden op verwachten, omdat de printer niet meer kan doen dan niet op witte gebieden afdrukken. Het maximaal haalbare wit in de afdruk komt overeen met de kleurtoon van het papier. Deze eigenschappen kunnen niet op de computer worden gewijzigd. Zij kunnen echter op het scherm worden gesimuleerd en het beeld kan in één oogopslag worden geoptimaliseerd. Om dit te doen, heb je echter een ICC-profiel nodig. Je kan dit zelf meten met behulp van een spectrofotometer. Je kunt de profielen voor de gangbare fine art printers gewoon downloaden bij de printer- of papierfabrikanten.
Softproof weergave op de monitor
Dankzij een absoluut nauwkeurige monitor zoals de ColorEdge CS2740 kan Adorff de eigenschappen van de verschillende papiersoorten in de softproof-weergave van Photoshop en Lightroom al op de monitor simuleren en de beeldbestanden optimaliseren met betrekking tot de individuele eigenschappen van de verschillende papiersoorten. "De softproof-weergave is vooral nuttig voor alle niet-glanzende papiersoorten zonder optische witmakers, omdat deze papiersoorten een relatief groot effect hebben op het uiterlijk van de afdruk," legt Adorff uit, die bij voorkeur papiersoorten van Ilford en Tecco gebruikt. Veel deelnemers aan de workshop klaagden over het probleem dat de afdruk er achteraf anders uitziet dan gewenst en verwacht, meldt Adorff: "dit is meestal te wijten aan het feit dat geen geschikte en gekalibreerde monitor werd gebruikt en dat de softproof-weergave niet werd gebruikt". Een afbeelding ziet er op mat, sterk gestructureerd papier nu eenmaal anders uit dan op hoogglanzend papier. Dat is per slot van rekening precies de reden waarom dergelijke papieren worden gebruikt.
Factor kijkomstandigheden
Een andere factor die afwijkingen tussen de monitorweergave (met soft proof view ingeschakeld) en de afdruk kan veroorzaken, zijn de kijkomstandigheden en het kalibratiedoel waarop de monitor is gekalibreerd. Als beide niet overeenstemmen, zullen de monitor en de afdruk er voor de kijker heel anders uitzien, ook al zien ze er in werkelijkheid volkomen hetzelfde uit. Daarom is het enerzijds van belang dat de monitor, met name wat helderheid en witpunt betreft, wordt gekalibreerd aan de omstandigheden die gelden op de plaats waar het beeld wordt verwerkt, en dat de afdruk vervolgens wordt bekeken bij een geschikte belichting. Anders is een zinvolle beoordeling van de afdruk niet mogelijk.
Wat gedrukt is blijft
Maar waarom zou je het afdrukken? Adorff heeft hierop verschillende antwoorden: enerzijds creëert het samenspel van motief en drukpapier idealiter een volledig zelfstandig kunstwerk. Anderzijds is men weer zeer intensief met zijn foto's bezig wanneer men zich afvraagt wat er afgedrukt moet worden, wat het geschikte papier zou kunnen zijn en hoe de foto's daarna gepresenteerd of opgehangen moeten worden. "Voor mij heeft het veel te maken met de waardering die ik voor mijn foto's heb," legt Adorff uit. "Wat gedrukt wordt, blijft. Het maakt voor mij een enorm verschil of ik een beeld als bestand op een harde schijf opsla of klein op een website laat zien of uitprint en aan de muur hang."
Creëren van unieke stukken met vloeibare emulsie
Adorff gaat graag een stap verder en drukt zijn eigen, individuele materialen. Daarvoor gebruikt hij de vloeibare emulsie van Ilford, waarmee materialen bedrukbaar kunnen worden gemaakt die eigenlijk niet voor inkjetdruk zijn gemaakt. De emulsie is beschikbaar in transparant en wit, zodat de verscheidenheid aan bedrukbare media bijna oneindig kan worden uitgebreid. "Wat mij bijzonder aanspreekt, is dat ik er werkelijk geheel individuele unica mee kan creëren", legt Adorff uit. "Het is een manier om iets van het unieke terug te brengen, dat immers verloren is gegaan in de oneindige digitale reproduceerbaarheid." De mogelijkheden van digitale fotoafdrukken zijn bijna onuitputtelijk en er verschijnen regelmatig nieuwe materialen op de markt om de eigen foto's de waarde te geven die ze verdienen. Want één ding is zeker: er is te veel moeite, te veel hart en ziel in gestoken om ze op een harde schijf te begraven.
Als Adorff, die met de Fototage Karlsruhe al een eigen fotofestival organiseerde, niet op pad is voor festivals, workshops of stedentrips, is hij te vinden in zijn studio in Kalrsruhe, waar hij zich vooral specialiseert in mensenfotografie. Voor Adorff houdt het fotografische creatieve proces echter niet op bij de opname en de daaropvolgende beeldverwerking. Het pad van zijn foto's eindigt niet op een harde schijf. "Aan het begin van mijn fotografische carrière stoeide ik nog in de analoge donkere kamer", meldt Adorf en voegt eraan toe: "Dat was niet professioneel, maar ik ben blij dat ik dat tijdperk nog heb kunnen meemaken. Het deed me de haptische dimensie van fotografie appreciëren. Tegenwoordig hoef je niet meer in een donkere kamer te zitten en met chemicaliën in de weer, als je je foto in je handen wilt houden. Maar er zijn een paar dingen waar je rekening mee moet houden, zodat de afdruk er echt precies zo uitziet als de fotograaf gehoopt had.
En het zijn precies deze grondbeginselen die Adorff regelmatig onderwijst in zijn workshops. Dit "aha"-moment, wanneer de deelnemers aan de workshop hun foto voor de eerste keer in hun handen houden en voelen hoe het afgebeelde motief samensmelt met de eigenschappen van het papier en de haptische ervaring tot het totale werk, is elke keer weer fascinerend", meldt Adorff. Je kunt dit niet vergelijken met een zuiver beeldbestand op een website.
